ROZWÓJ FIRMY
Na drodze do dojrzałości – etapy rozwoju polskich firm z sektora MŚP
Z danych Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości wynika, że sektor przedsiębiorstw odpowiada za blisko trzy czwarte wartości polskiego PKB. Przy czym małe i średnie przedsiębiorstwa generują̨ niemal co drugą złotówkę̨, a największy udział w PKB mają mikrofirmy − około 30%. To ogromny potencjał, który szybko możemy stracić. Najtrudniejszy dla firm jest bowiem pierwszy okres prowadzenia działalności.
Data publikacji: 13.12.2023
Data aktualizacji: 08.01.2025
Podziel się:

Pierwsze dwanaście miesięcy przeżywa ok. 70% organizacji, a trzy lata udaje się prowadzić biznes tylko co drugiej firmie. Te statystyki skłoniły nas do pytania, dlaczego wskaźniki przeżycia przedsiębiorstw są tak niskie, a ostatecznie do identyfikacji czynników sukcesu w rozwoju uczestników sektora MŚP. W trzynastej edycji raportu z serii pod lupą „Od startupu do MŚP”, porównując etapy rozwoju firmy do etapów rozwoju człowieka, zbadaliśmy, w jakiej fazie działalności są polskie mikro, małe i średnie firmy, oraz co determinuje prowadzenie biznesu w każdej z nich. Finalnie wytypowaliśmy pięć segmentów takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że polski sektor MŚP jest bardzo dojrzały i wie, jak sobie radzić, żeby piąć się coraz wyżej. Jednak składowych biznesowego sukcesu jest bardzo wiele
Pierwsze dwanaście miesięcy przeżywa ok. 70% organizacji, a trzy lata udaje się prowadzić biznes tylko co drugiej firmie.
5 etapów rozwoju firm
W badaniach naukowych rozwój firmy często porównywany jest do etapów rozwoju człowieka. Korzystając z takiego porównania, przedstawiciele mikro, małych i średnich firm w Polsce określili, na jakim etapie rozwoju znajduje się prowadzona przez nich działalność gospodarcza. Badanie „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” pozwoliło na identyfikację pięciu segmentów firm na różnych etapach rozwoju, takich jak niemowlak, nastolatek, student, dorosły, dojrzały. Okazuje się, że w polskim sektorze MŚP najwięcej jest dojrzałych organizacji zatrudniających więcej niż 10 pracowników i działających średnio od 6 do 20 lat – 38%. Najmniej „raczkuje” niemowlaków, czyli firm zatrudniających mniej niż 5 pracowników i działających krócej niż rok – 11%. Na etapie nastolatka i dorosłego znajduje się po 18% ankietowanych, a 15% przedsiębiorców „studiuje”.
- Niemowlak (11% firm) to firma funkcjonująca na rynku krócej niż rok, zatrudniająca mniej niż 5 pracowników. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż zawsze chciał to zrobić, jest dokładny i skrupulatny. Główne trudności, z którymi zderzył się, zakładając firmę, stanowiły wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności oraz kwestie prawno-podatkowe. Niemowlak czuje się najlepiej w obszarze wyspecjalizowanej oferty produktowej, z którą wyszedł na rynek.
- Nastolatek (18% firm) to firma funkcjonująca na rynku najczęściej 1–2 lata, zatrudniająca mniej niż 10 pracowników. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż chciał spróbować działać na swoim, jest pomysłowy i kreatywny. Główny kierunek koncentracji działań na tym etapie rozwoju to wzrost liczby klientów oraz stabilizacja firmy. Mocne strony nastolatka to konkurencyjna oferta i wysokie kompetencje sprzedażowe.
- Student (15% firm) to firma mikro, mała lub średnia funkcjonująca na rynku najczęściej 6–10 lat. Jej właściciel rozpoczął działalność, gdyż pojawiła się odpowiednia okazja. Wyróżnia ją komunikatywność, wytrwałość i konsekwencja. Największym wyzwaniem dla studenta były wysokie koszty związane z uruchomieniem działalności, a w pierwszym roku działalności trudne okazało się pozyskanie finansowania. Na tym etapie co trzecia firma wypracowała już stabilne finanse, konkurencyjną ofertę i dostęp do talentów.
- Dorosła firma (18% firm) funkcjonuje na rynku ponad 10 lat, ale zatrudnia do 10 pracowników. Właściciel rozpoczął działalność, bo chciał spróbować działania na swoim. Wyróżnia go komunikatywność, kreatywność oraz dbanie o finanse. Główne wyróżniki firmy na tym etapie to oferta produktowa, pozycja rynkowa i doświadczony zespół pracowników.
- Dojrzała firma (38% firm) działa średnio od 6 do 10 lat, zatrudnia powyżej 10 pracowników – ponad połowa ma zespół liczący już powyżej 50 osób. Właściciel najczęściej rozpoczynał działalność przy nadarzającej się okazji. Wyróżnia go kompetencja i wiedza oraz znajomość branży i elastyczność. Połowa dojrzałych firm osiągnęła już stabilność finansową, zbudowała atrakcyjną ofertę zapewniającą dynamiczny wzrost oraz skutecznie przyciąga i zatrzymuje utalentowanych pracowników. Co trzecia dojrzała organizacja posiada również wypracowaną strategię. Większość ma na tym etapie zdywersyfikowaną ofertę, a główny cel podejmowanych działań to wzrost udziałów rynkowych.
Na początku mniej znaczy więcej
Z raportu EFL „Od startupu do MŚP. Etapy rozwoju firm w Polsce. Pod lupą” wynika, że model działalności firmy zmienia się w cyklu życia organizacji z wyspecjalizowanej w wybranej niszy w kierunku dywersyfikacji oferty w konkretnej branży. Niemowlaki, czyli nowo powstałe firmy, w zdecydowanej większości mają wyspecjalizowaną ofertę (94%). Na etapie nastolatka taką ofertę posiada 6 na 10 badanych, a wśród studentów i dorosłych co druga firma stawia na konkretną niszę. Szala przechyla się na korzyść dywersyfikacji w biznesie w najbardziej doświadczonych firmach. Co trzeci dojrzały specjalizuje się w wybranej kategorii produktowej, jednak większość prowadzi zdywersyfikowaną działalność w ramach jednej branży. Oferuje różne produkty i usługi różnym grupom klientów.
Model rozwoju organizacji i tempo jej dojrzewania uzależnione jest od wielu czynników. Moment, w jakim się znajduje, wielkość zatrudnienia, sposób zarządzania czy zewnętrzna sytuacja gospodarcza i geopolityczna to tylko niektóre z nich.
Branża ma znaczenie
Model rozwoju organizacji i tempo jej dojrzewania uzależnione jest od wielu czynników. Moment, w jakim się znajduje, wielkość zatrudnienia, sposób zarządzania czy zewnętrzna sytuacja gospodarcza i geopolityczna to tylko niektóre z nich. Jednak bez wątpienia kluczowym determinantem jest branża, w jakiej dana firma działa. W zrealizowanym wspólnie z ICAN Institute badaniu pod lupę wzięliśmy cztery obszary, takie jak produkcja, handel, transport i budownictwo.
Działalność transportowa na pierwszy rzut oka jest postrzegana jako łatwa do prowadzenia i dobrze płatna, bo popyt na usługi transportowe jest duży, a dostępność zleceń łatwa do pozyskania. Co więcej, rozwój takiej działalności nie wymaga wielu kwalifikacji. Jest jednak jedno „ale”, czyli finanse. Uruchomienie firmy transportowej wymaga dużych inwestycji związanych z kupnem pojazdu, którego koszt w przypadku ciągnika siodłowego i naczepy sięga kilkuset tysięcy złotych, środkami obrotowymi potrzebnymi na finansowanie działalności – głównie kosztów paliwa oraz kosztami pracowników. Dużym wyzwaniem jest pozyskanie na start finansowania zewnętrznego z uwagi na brak historii kredytowej. W efekcie rozwój biznesu sprowadza się do wyboru jednej z dwóch strategii – bezpiecznej i niskomarżowej współpracy ze spedytorem lub generującej wyższe marże, ale obarczonej większym ryzykiem bezpośredniej współpracy z klientami.
Firmy produkcyjne najczęściej zakładane są przez osoby z szeroką wiedzą techniczną, które w pierwszym etapie zaczynały od handlu i dystrybucji, aby potem przejść w prostą produkcję części lub mniej złożonych elementów. Jednak zbyt duża koncentracja na kwestiach technicznych i produkcyjnych, a za małe doświadczenie biznesowe pozostają największym wyzwaniem tej branży. W związku z tym firmy produkcyjne przechodzą najwięcej zmian modelu biznesowego – z firmy początkowo handlowej w produkcyjną, przejście od detalu do hurtu czy wejście na rynki zagraniczne.
Choć historie powstania firm budowlanych są bardzo różne, to w każdym przypadku właściciel ma doświadczenie i zaczynał od jednoosobowej działalności. Ze względu na bariery związane z pracownikami, kosztami maszyn oraz urządzeń czy jakością pracy, przedsiębiorstwa budowlane można podzielić na kilka grup. Od najmniejszych zatrudniających kilka osób i specjalizujących się w tzw. wykończeniówce mieszkań i domów, przez kilkunastoosobowe załogi realizujące zlecenia dla obiektów przemysłowych czy usługowych, po podwykonawców lub generalnych wykonawców w ramach dużych projektów budowlanych.
Prowadzenie punktu handlowego przedsiębiorcy zaczynają najczęściej od jednej kategorii produktowej, która w trakcie działalności staje się jedną z wielu. Wraz z rozwojem działalność wymaga większej powierzchni sprzedażowej, a kolejnym krokiem jest otwieranie nowych lokalizacji. Tutaj, podobnie jak w budownictwie, mamy do czynienia z trzema grupami, ale determinantą jest liczba lub wielkość sklepów. Od jednego prowadzonego przez właściciela lub rodzinę, przez niewielką sieć kilku sklepów, po markety zatrudniające co najmniej kilkadziesiąt osób.
Jak widać, branża, z jaką się wiążemy, ma znaczenie. Dlatego warto także pod tym kątem zapoznać się ze szczegółami naszego raportu, bo mogą okazać się pomocne w krystalizacji najbardziej odpowiedniego modelu biznesowego.
Raport można bezpłatnie pobrać na stronie www.efl.pl
Materiał powstał we współpracy komercyjnej z firmą EFL.

Wojciech Przybył
Członek zarządu
EFL
Wojciech Przybył ukończył kierunek prawa i administracji na Uniwersytecie Wrocławskim oraz studia MBA. Swoją karierę zawodową rozpoczynał w branży reklamowej, przeprowadzając jedne z bardziej interesujących kampanii w Polsce. W kolejnej dekadzie był zaangażowany w projekty związane z nowymi technologiami: poland.com oraz T-Systems. W EFL od 2002 r., zajmował stanowiska Dyrektora Departamentu Marketingu, a następnie Dyrektora Departamentu Obsługi Klienta. W 2009 r. powierzono mu utworzenie nowego podmiotu EFL Finance, w którym opracował procedury, księgowość, IT, szkolenia i współpracę biznesową z ubezpieczycielami. Od 2018 r. odpowiada za rozwój Departamentu Innowacji w EFL. Jest Członkiem Rady Nadzorczej EFL Finance.