Jak fundacja rodzinna pomaga chronić majątek?

Prawidłowo „ułożona” fundacja rodzinna, zarówno w zakresie postanowień statutu, jak i kategorii składników mienia, które są do niej wnoszone, może stać się fundamentalnym narzędziem kontroli majątku. Fundacja rodzinna pozwala nam bowiem zachować wielopokoleniową kontrolę nad własnością majątku rodzinnego oraz nad polityką inwestycyjną dotyczącą poszczególnych jego składników. Warto jednak podkreślić, że w przypadku rodzinnych majątków, a w szczególności rodzinnych biznesów, „kontrola” to zdecydowanie nic innego jak „ochrona”.

Jedną z najważniejszych i niezaprzeczalnych zalet fundacji rodzinnej jest zabezpieczenie majątku rodzinnego przed rozdrobnieniem na poziomie własnościowym. W przeciwieństwie bowiem do klasycznego spadkobrania, które powoduje podział własności pomiędzy kilka osób, właścicielem składników mienia ulokowanych w fundacji rodzinnej pozostaje jeden podmiot – fundacja rodzinna. Ma to szczególne znaczenie w przypadku udziałów (akcji) w spółce rodzinnej, gdzie mnogość wspólników generuje ryzyko wewnętrznych sporów i konfliktów, których skutkiem może być nie tylko pat decyzyjny wewnątrz firmy, ale też brak możliwości niezachwianego kontynuowania działalności operacyjnej.

Dodatkowo skumulowanie majątku rodzinnego w jednym podmiocie minimalizuje ryzyko „wydostania” się jego składników poza krąg osób z rodziny. Nawet bardzo szczelne i precyzyjne postanowienia umowy spółki w zakresie zbywalności udziałów (akcji) nie wyłączają bowiem w pełni ryzyka ich sprzedaży „na zewnątrz” przez któregoś ze wspólników. Jeżeli bowiem wspólnik podejmie decyzję o sprzedaży udziałów (akcji), firma rodzinna i pozostali wspólnicy staną przed koniecznością zorganizowania w krótkim czasie finansowania na spłatę tego wspólnika, co nie tylko może okazać się niezwykle trudne do wykonania, ale też negatywnie wpływać na przyjęte plany inwestycyjne.

Niezaprzeczalnym skutkiem braku rozdrobnienia własnościowego jest także zachowanie kontroli na poziomie inwestycyjnym. To fundacja rodzinna, przy zachowaniu przyjętego ładu korporacyjnego oraz w oparciu o ustaloną politykę inwestycyjną, podejmuje bowiem decyzje o tym, jak budowany jest portfel jej aktywów, na co przeznaczane są osiągane zyski, a w końcu o sprzedaży poszczególnych składników mienia, jeżeli wymagać tego będzie otoczenie gospodarcze. Z pewnością zmniejsza to ryzyko pochopnych i nietrafionych decyzji.

 

Decyzja o utworzeniu fundacji rodzinnej i wyposażeniu jej w majątek rodzinny z reguły podyktowana jest chęcią zapewnienia bezkonfliktowego korzystania przez uczestników sukcesji z rodzinnych aktywów oraz ich ochrony przed potencjalnym kryzysem. Dzięki wniesieniu majątku rodzinnego do fundacji rodzinnej następuje odseparowanie tego majątku od ryzyk związanych z osobami fizycznymi. Rozrzutność (niegospodarność) poszczególnych sukcesorów, która skutkować może chęcią sprzedaży swojej części majątku rodzinnego, problemy finansowe kończące się przejęciem majątku w ramach egzekucji komorniczej czy nietrafione małżeństwa powodujące wyjście zasobów rodziny poza tzw. linię krwi to tylko niektóre z nich. Odseparowanie od ryzyk osobowych możliwe jest głównie dzięki zasadzie niezbywalności statusu beneficjenta.

Fundacja rodzinna z chwilą przeniesienia do niej majątku rodzinnego staje się jedynym właścicielem składników tego majątku, a fundator i beneficjenci nie otrzymują w zamian żadnego ekwiwalentu udziałowego. Fundacja rodzinna nie odpowiada za długi beneficjenta, a za długi fundatora co do zasady odpowiada tylko w sytuacji, jeżeli powstały one przed ustanowieniem fundacji rodzinnej i tylko do wysokości wniesionego do niej majątku (wyjątkiem są zobowiązania alimentacyjne).

W przeciwieństwie do klasycznej własności status beneficjenta w fundacji rodzinnej nie może być przedmiotem zbycia, podlegać egzekucji komorniczej czy zostać przejęty przez inną osobę, np. małżonka w trakcie sporu o podział majątku. Dlatego córka trwoniąca majątek i podejmująca nieracjonalne decyzje biznesowe czy konfliktowy syn mający problem z nałogiem nie będą stanowili zagrożenia dla majątku wniesionego do fundacji rodzinnej.

Warto pamiętać, że właściciel majątku rodzinnego, który nawet bardzo precyzyjnie i skrupulatnie zaplanuje spadkobranie po sobie, faktycznie pozostaje bez wpływu na to, co stanie się z tym majątkiem w ramach kolejnych pokoleń. W szczególności biorąc pod uwagę fakt, że zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa spadkobiercami ustawowymi poza zstępnymi (dziećmi, wnukami) są także małżonkowie. Dlatego brak sporządzenia odpowiedniego testamentu lub sporządzenie testamentu, który okaże się wadliwy (o co wbrew pozorom wcale nietrudno), spowodować może, że wypracowywany latami majątek rodzinny trafi do osób spoza familii. Dopiero ulokowanie majątku rodzinnego w fundacji rodzinnej i odpowiednie określenie kręgu jej beneficjentów pozwala zachować kontrolę nad tym, kto czerpać będzie z niego korzyści w perspektywie wielopokoleniowej.

Ostatnia aktualizacja tekstu: 14.10.2024 r.
Źródło grafiki otwierającej: Freepik Premium

Najczęstsze pytania i wątpliwości polskich przedsiębiorców zawiązane z fundacjami rodzinnymi zebraliśmy w kilkunastu oddzielnych artykułach. Zapraszamy do zapoznania się z pogłębionymi analizami poszczególnych zagadnień, które przygotowali czołowi polscy eksperci:

1. 1. Jakie są główne korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Joanna Pieczaba i Maciej Krotoski, Kancelaria Krotoski Adwokaci i Radcy Prawni
   2. Jak fundacja rodzinna pomaga chronić majątek?
      Opracowanie: Daria Leszczyk, Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych
   3. Jak założyć fundację rodzinną?
      Opracowanie: Przemysław Lech, Kancelaria Adwokacka SLM Adwokaci
   4. Jakie są koszty założenia i prowadzenia fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Bogdan Chudoba, Kancelaria Bogdan Chudoba Adwokaci
   5. Jaka jest rola fundatora i innych organów fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Dominik Szczygieł, Kancelaria MSDS Legal Szczotka Szczygieł
   6. Czym jest statut fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Rafał Dul, Sylwia Cieszkowska, Mecenat Warszawski
   7. Kim są fundator i beneficjent fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Wojciech Bokina, Filip Koryciński, Kancelaria Brysiewicz, Bokina i Wspólnicy
   8. Jakie podatki płaci fundacja rodzinna?
      Opracowanie: Mateusz Chinczewski, Kancelaria Finerto
   9. Czy fundacja rodzinna może inwestować?
      Opracowanie: Wojciech Chabasiewicz, Kancelaria CK LEGAL
   10. Czym jest działalność niedozwolona w ramach fundacji rodzinnej?
       Opracowanie: Krzysztof Rożko, Nikola Jadwiszczak-Niedbałka, Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
   11. Jakie zmiany planuje rząd w opodatkowaniu fundacji rodzinnych?
       Opracowanie: Łukasz Wojtkowiak, WNW Legal