Działalność niedozwolona w ramach fundacji rodzinnej

Zgodnie z art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej fundacja może prowadzić działalność gospodarczą polegającą na zbywaniu mienia – o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia – najmie, dzierżawie lub udostępnianiu mienia do korzystania na innej podstawie, przystępowaniu i uczestnictwie w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub za granicą, nabywaniu i zbywaniu papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze, udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek, obrocie zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej, w tym wypłatą świadczeń beneficjentowi, lub prowadzeniu produkcji w szczegółowo wskazanym w ustawie zakresie czy prowadzeniu działalności w zakresie gospodarki leśnej.

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o fundacji rodzinnej zasadniczo fundacja może prowadzić działalność w nieograniczonym zakresie. Co prawda art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej wprowadza zamknięty katalog rodzajów aktywności gospodarczej fundacji, to jednak trudno obecnie mówić o „niedozwolonej działalności fundacji rodzinnej”, jeśli prowadzi ona działalność w obszarze poza katalogiem ustawowym.

Abstrahując od wątpliwości interpretacyjnych powstałych na kanwie wydanych dotychczas podatkowych interpretacji indywidualnych (organy podatkowe przesądziły, że do katalogu z art. 5 ustawy nie zalicza się przystąpienie fundacji i uczestnictwo w transparentnej podatkowo spółce zagranicznej lub w spółce cywilnej, nabywanie i zbywanie walut wirtualnych czy też aport przedsiębiorstwa dokonany przez fundację do jej spółki zależnej), jeżeli fundacja rodzinna prowadzi działalność wykraczającą poza zakres wskazany w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej, wówczas osiągane z tego tytułu dochody są opodatkowane tzw. karną stawką CIT. Zamiast standardowych 19% płaci wówczas 25%. Ustawodawca przyjął zatem następujący model: fundacja rodzinna prowadząca działalność gospodarczą, która wchodzi w zakres zamkniętego katalogu, jest zwolniona z CIT. Jeśli przekroczy ten zakres – zobowiązana jest do zapłaty 25% CIT od podstawy opodatkowania.

Tak jest teraz, jednak w niedalekiej przyszłości może się to zmienić. W dniu 12 sierpnia 2024 r. w wykazie prac legislacyjnych Prezesa Rady Ministrów opublikowano informację o projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.

Z informacji wynika, że zmiany do ustaw mają na celu m.in. uszczelnienie regulacji dotyczących opodatkowania fundacji rodzinnych. Po rozmowie podsekretarza stanu Ministerstwa Finansów z PAP uzyskaliśmy szczegóły planowanych zmian w zakresie opodatkowania fundacji rodzinnych.

Okazuje się, że resort planuje wyeliminowanie z obrotu prawnego fundacji rodzinnych, które prowadzą działalność poza zakresem wskazanym w ustawie o fundacji rodzinnej. Podmiotem uprawnionym (i jednocześnie zobowiązanym) do rozwiązania takiej fundacji rodzinnej ma być sąd (zakładamy, że rejestrowy, choć założenia projektu tego nie precyzują). Szczegóły dotyczące procedury rozwiązania fundacji rodzinnej w takim przypadku nie są jeszcze znane. Jeśli jednak planowane zmiany zostaną wcielone w życie, fundacje rodzinne faktycznie nie będą dłużej mogły prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zamknięty katalog z ustawy o fundacji rodzinnej. Będziemy mieć wówczas do czynienia z niedozwoloną działalnością w ramach fundacji rodzinnej i – jak zapowiada resort – ze spełnieniem się przesłanki do jej rozwiązania. Skutek przekroczenia zakresu aktywności gospodarczej wskazanej w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej ma być zatem najdalej idący.

Mając na uwadze, że obecnie przepisy ustawy o fundacji rodzinnej w zakresie katalogu „dozwolonej” działalności gospodarczej, przez wzgląd na ich nieprecyzyjność, budzą liczne wątpliwości, trudno wyobrazić sobie wprowadzenie do ustawy podstawy do rozwiązania fundacji rodzinnej przez sąd bez doprecyzowania katalogu z art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej albo co najmniej okresu dostosowawczego ramy prowadzonej działalności gospodarczej do zakresu wskazanego w tym artykule. Jeśli ustawodawca ostatecznie zdecyduje się na wprowadzenie do ustawy uprawnienia sądu do obligatoryjnego rozwiązania fundacji rodzinnej w omawianym przypadku, uzasadnione wydaje się wprowadzenie szczegółowej procedury, na podstawie której sąd, zanim zdecyduje o definitywnym rozwiązaniu fundacji rodzinnej, uprzednio zobowiąże fundację rodzinną do dostosowania swojej działalności do wymogów ustawowych, w tym do wygaszenia działalności gospodarczej spoza katalogu z art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej w wyznaczonym terminie.

Ostatnia aktualizacja tekstu: 14.10.2024 r.
Źródło grafiki otwierającej: Freepik Premium

Najczęstsze pytania i wątpliwości polskich przedsiębiorców zawiązane z fundacjami rodzinnymi zebraliśmy w kilkunastu oddzielnych artykułach. Zapraszamy do zapoznania się z pogłębionymi analizami poszczególnych zagadnień, które przygotowali czołowi polscy eksperci:

1. 1. Jakie są główne korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Joanna Pieczaba i Maciej Krotoski, Kancelaria Krotoski Adwokaci i Radcy Prawni
   2. Jak fundacja rodzinna pomaga chronić majątek?
      Opracowanie: Daria Leszczyk, Grabowski i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych
   3. Jak założyć fundację rodzinną?
      Opracowanie: Przemysław Lech, Kancelaria Adwokacka SLM Adwokaci
   4. Jakie są koszty założenia i prowadzenia fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Bogdan Chudoba, Kancelaria Bogdan Chudoba Adwokaci
   5. Jaka jest rola fundatora i innych organów fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Dominik Szczygieł, Kancelaria MSDS Legal Szczotka Szczygieł
   6. Czym jest statut fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Rafał Dul, Sylwia Cieszkowska, Mecenat Warszawski
   7. Kim są fundator i beneficjent fundacji rodzinnej?
      Opracowanie: Wojciech Bokina, Filip Koryciński, Kancelaria Brysiewicz, Bokina i Wspólnicy
   8. Jakie podatki płaci fundacja rodzinna?
      Opracowanie: Mateusz Chinczewski, Kancelaria Finerto
   9. Czy fundacja rodzinna może inwestować?
      Opracowanie: Wojciech Chabasiewicz, Kancelaria CK LEGAL
   10. Czym jest działalność niedozwolona w ramach fundacji rodzinnej?
       Opracowanie: Krzysztof Rożko, Nikola Jadwiszczak-Niedbałka, Krzysztof Rożko i Wspólnicy Kancelaria Prawna
   11. Jakie zmiany planuje rząd w opodatkowaniu fundacji rodzinnych?
       Opracowanie: Łukasz Wojtkowiak, WNW Legal